Czy dziecko ma prawidłową masę ciała? Sprawdź BMI i siatki centylowe

Czy warto obliczać BMI u dzieci i młodzieży?

Normy BMI (wskaźnika określającego ogólny stan odżywienia organizmu) stosowane są u dorosłych i dzieci. BMI można obliczyć następująco:

BMI = masa ciała [kg]/ wzrost2 [m]

BMI dla dzieci obliczamy zatem tak samo, jak u osób dorosłych, jednak interpretacja wyników w przypadku dzieci jest nieco inna. Granice norm BMI dla dzieci są następujące:

• dla chłopców: od 15,9 ±1,8 w 3. rż. do 22,0 ±3,1 w 18. rż.
• dla dziewcząt: od 16,5 ±1,7 w 3. rż. do 30,9 ±2,9 w 18. rż.

Należy przy tym wspomnieć, że BMI nie powinno stanowić jedynej wykładni dotyczącej oceny masy ciała dziecka i nastolatka. Niestety wskaźnik BMI nie jest doskonały i w tej grupie wiekowej może nie pokazać rzeczywistego stanu, np. niedowagi lub otyłości. Nie bierze bowiem pod uwagę np. muskulatury ciała, masy kości czy zatrzymania płynów w wyniku zmian hormonalnych. Dodatkowo masa ciała w czasie intensywnego rozwoju zależy w dużej mierze od płci i wieku, dlatego wskaźnik BMI sprawia w grupie dzieci i nastolatków wiele problemów. Większość ekspertów zaleca, aby prawidłowość masy ciała oceniać w tej grupie wiekowej na podstawie tzw. siatek centylowych dla polskiej populacji, które o wiele precyzyjniej interpretują stan odżywienia dzieci i młodzieży.

Lepszym rozwiązaniem są siatki centylowe

Jeśli chcesz uzyskać lepszy obraz stanu odżywienia swojego dziecka, sięgnij zatem do siatek centylowych. To wykresy tworzone na podstawie danych zebranych przez specjalistów na temat populacji Polski. Siatki centylowe uwzględniają zarówno wzrost dziecka, masę ciała, jak i obwód głowy czy klatki piersiowej. Występują także siatki centylowe BMI. Każdy parametr na siatce ma odniesienie do wieku. Na wykresy nanosi się linie przypisane kluczowym centylom - te wyznaczają normy dla danej cechy i wieku. Co więcej, siatki centylowe są tworzone osobno dla dzieci urodzonych przedwcześnie, dziewcząt, chłopców czy dzieci z chorobami.

Siatki centylowe posiadają linie odpowiadające następującym centylom: 3, 10, 25, 50, 75, 97. Jeśli dodatkowo siatka uwzględnia wskaźnik BMI, mogą pojawić się linie na centylach: 5, 85, 90 i 95. Dany centyl odpowiada wartości procentowej w populacji, czyli jeśli konkretny parametr znajduje się na 50 centylu, oznacza to, że u 50% dzieci z danej populacji wskazany parametr ma niższą wartość. W kontekście masy ciała oznacza to, że 50% dzieci tej samej płci ma niższą wagę.

Jak zastosować siatkę centylową w kontekście BMI dziecka?

Należy wziąć przede wszystkim pod uwagę:

• termin porodu,
• wcześniactwo,
• płeć dziecka,
• choroby (np. genetyczne).

Następnie obliczamy BMI według podanego wcześniej wzoru. Odnajdujemy na siatce centylowej wiek (oś pozioma), po czym prowadzimy prostą linię pionową. Na osi pionowej oznaczamy wartość BMI i przeprowadzamy w tym samym miejscu linię poziomą. Punkt przecięcia obu narysowanych linii wskazuje centyl, na jakim znajduje się dziecko pod względem wyniku BMI.

Przenoszenie wyniku BMI na siatkę centylową ma sens dopiero od 2. roku życia - wcześniej stosuje się nieco inne kryteria pomiarowe. Górna granica stosowania BMI na siatkach centylowych to 20 lat.

Jaki wynik BMI dziecka na siatce centylowej jest prawidłowy?

Jak sprawdzić, czy dany wynik BMI na siatce centylowej odpowiada normie? Zajrzyjmy do siatek centylowych dla Polski, w których wypisano normy dla dzieci:

• BMI poniżej 5. centyla – niedowaga,
• BMI powyżej 85. centyla – nadwaga,
• BMI powyżej 95. centyla – otyłość.

Jak widać, za normę BMI u dzieci uznaje się to, co jest najpowszechniejsze w danym społeczeństwie. Im zatem społeczeństwo jest bardziej otyłe, tym normy będą szersze. Należy przy tym pamiętać, że ani wynik BMI, ani centyle na siatce centylowej, nie powinny stanowić wyłącznych wyznaczników oceny stanu zdrowia czy odżywienia organizmu, zwłaszcza w przypadku najmłodszych. Konieczne jest holistyczne podejście i regularne kontrole w gabinecie lekarskim.

Autor: Anna Baranowska

Artykuł powstał we współpracy z OnlineZdrowie.pl.